Ik wil mijn deskundige een beetje bijsturen. Mag dat?

Om maar meteen het antwoord te geven: ja, dat mag, maar dat wil niet zeggen dat de deskundige daarmee akkoord gaat en of zijn beroepsregels daar ruimte voor geven. Daarom is het prettig als bijsturing niet nodig is.

In gesprekken die wij met advocaten voeren, merken wij dat er grote verschillen zijn hoe advocaten met de bevindingen van (partij)deskundigen omgaan. Sommigen zouden het rapport van de deskundige het liefst zelf schrijven en doen daar soms ook pogingen toe. Anderen wachten de uitkomsten van de werkzaamheden af, 'for better or worse'. Allen vinden dat de feitelijke bevindingen van de deskundige wel echt het product moet zijn van de deskundige en dat hij zich zoveel als mogelijk moet onthouden van meningen en opinies. Bijna allemaal hebben zij de wens tot bijsturing.

Waar het om bijsturen bijna altijd gaat om het taal- en grammaticagebruik van de deskundige, gaat het vaak ook om de aard van de bevindingen; die zijn namelijk niet altijd welgevallig of zijn onvoldoende relevant. Het gaat er advocaten niet om bevindingen te doen namens de deskundige, maar wel dat de deskundige begrijpelijk en precies formuleert op de voor hen essentiële punten van het geschil, rekening houdend met het belang van zijn cliënt, met gevoel voor de dynamiek van het geding.

Hoe is de noodzaak tot bijsturen te voorkomen? Als bij het aangaan van de relatie tussen advocaat en deskundige een goede afstemming plaatsvindt, is latere bijsturing wellicht niet nodig. Vanuit onze praktijkervaring geven wij hierop een korte toelichting.

Bij het ontwerp van de opdracht aan de deskundige, wordt in detail afgestemd wat de precieze evaluatievraag is die op grond van de werkzaamheden door advocaat en/of rechter moet kunnen worden beantwoord (altijd een gesloten vraag in verband met een rechtsregel). Bovendien deelt de advocaat met de deskundige wat hij met de beantwoording van die evaluatievraag beoogt te gaan doen, in welk forum, met welk beoogd effect, uitgaande van meerdere mogelijke uitkomsten van de deskundigenopdracht. Op die basis kunnen ten behoeve van het plan van aanpak met de deskundige analysevragen worden geformuleerd (open vragen), waarvan de uitkomsten de fundering bieden voor de beantwoording door de advocaat van de evaluatievraag.

Een evaluatievraag aan een accountant zou bijvoorbeeld kunnen zijn: 'Heeft de vennootschap in haar jaarrekening het financieel instrument juist verwerkt'. Logische analysevragen zouden dan onder meer kunnen zijn: "wat is de aard van het instrument, hoe luiden de voorwaarden, hoe pakt het economisch risico uit in verschillende relevante scenario's, welke waarderingsgrondslagen zijn er gehanteerd, welke verslaggevingsregels zijn van toepassing, wat blijkt er uit (de toelichting in) de jaarrekening, wat hebben de externe accountant en andere deskundigen bevonden met betrekking tot dit instrument en hoe verhouden deze bevindingen zich tot elkaar". Uit deze vragen volgt een logisch activiteitenplan voor de deskundige en mogelijk ook al een opzet voor het uiteindelijke rapport van feitelijke bevindingen, waaruit het antwoord op evaluatievraag eenvoudig valt te geven.

Bijsturen mag, maar een goed ontwerp van de opdracht voorkomt vaak de noodzaak daartoe, en kan de bijsturing beperkt blijven tot taal en grammatica.