Hof van Justitie belicht btw-vrijstelling collectief beleggingsfondsen

Situatieschets

Toepassing van de btw-vrijstelling op het beheer is voordelig als het fonds de eventuele btw op de beheerkosten niet in aftrek kan brengen. Als jij als beheerder het (btw-vrijgestelde) beheer geheel of gedeeltelijk deels uitbesteedt aan een derde beheerder, valt ook het uitbestede beheer onder voorwaarden onder de btw-vrijstelling. Dit voorkomt nadelige btw-gevolgen bij de beheerder.

Het HvJ heeft op 5 september 2024 in nader toegelicht wanneer sprake is van een collectief beleggingsfonds. Hoewel deze zaken zien op pensioenfondsen, zijn zij ook relevant voor andere beleggingsfondsen en investeringsbedrijven.

Oordeel HvJ

De betrokken zaken van het HvJ gaan over pensioenfondsen gebaseerd op een zogenoemde uitkeringsregeling. Het kenmerk van deze regeling is dat de deelnemers in de regel een vaste pensioenuitkering krijgen. Volgens de Belastingdienst zijn deze pensioenfondsen geen collectief beleggingsfonds, omdat de deelnemers aan het pensioenfonds onvoldoende beleggingsrisico dragen. Deze pensioenfondsen zijn volgens de Belastingdienst niet vergelijkbaar aan een “icbe”. Het beheer van dergelijke pensioenfondsen is daarom btw-belast, waarbij het pensioenfonds de btw niet in aftrek kan brengen.

Het HvJ overweegt echter dat een pensioenfonds een collectief beleggingsfonds is in de zin van de btw, als de verschuldigde pensioenuitkering niet is gegarandeerd, maar beleggingsafhankelijk is. Hiervan is geen sprake als de pensioenuitkeringen in ruimte mate vooraf worden bepaald op basis van het aantal dienstjaren bij de werkgever en de omvang van het loon. Daarnaast merkt het HvJ op dat:

• Als de beleggingen slechts een marginale invloed hebben op de pensioenuitkeringen hebben, geen sprake is van een dergelijk beleggingsfonds. 
• Hetzelfde kan gelden als een werkgever zich gedurende een bepaalde periode garant heeft gesteld met het oog op de verwachte opbouw van pensioenrechten. Aangezien dan een situatie kan ontstaan van een gegarandeerd pensioenbedrag dat losstaat van de resultaten van de beleggingen.

Op basis van de gegeven uitleggings-criteria is het aan de nationale rechter om te oordelen of de betrokken pensioenfondsen een collectief beleggingsfonds zijn.

Wij merken op dat de Advocaat-Generaal eerder een advies aan het HvJ had uitgebracht over de zaak in een zogenoemde conclusie. De Advocaat-Generaal overwoog dat het pensioenfonds geen collectief beleggingsfonds was in de zin van de btw-vrijstelling, omdat zij o.a. niet toegankelijk waren voor het algemene publiek.

Het HvJ laat deze beperkende voorwaarde buiten beschouwing, zodat er naar onze mening geen risico meer is dat de Belastingdienst de btw-vrijstelling kan weigeren als de het fonds niet toegankelijk is voor het algemene publiek.

Ons advies

In de prakrijk wordt bij investeringsbedrijven de btw-positie vaak geoptimaliseerd door de toepassing van de btw-vrijstelling, of door juist aftrek te creëren van (de btw op) bepaalde transactiekosten.

De Belastingdienst beoordeeld zeer kritisch of de juiste fiscale behandeling is toegepast. Hierbij kijkt de Belastingdienst niet alleen naar de inhoud van de overeenkomsten, maar ook naar de feitelijke situatie.

Het is onze ervaring dat als bepaalde zaken vooraf goed worden gedocumenteerd, de Belastingdienst eerder instemt met de gewenste fiscale behandeling.. De zaken van het HvJ over de pensioenfondsen geven meer duidelijkheid over de reikwijdte van de btw-vrijstelling voor collectief vermogensbeheer, maar laten ook zien dat de vrijstelling genuanceerd is.

Meer informatie?

Het transactieteam van Grant Thornton beschikt over diepgaande kennis en praktische ervaring om uw te adviseren over een bestendige optimale fiscale positie, waarbij wij u ook kunnen begeleiden bij de implementatie of verbetering van een bestaande structuur.

Heef u vragen over uw structuur, neemt u dan contact op met het transactieteam van Grant Thornton of met uw vaste adviseur.

Neem contact op