Werknemersparticipatie: wel economische rechten, geen zeggenschap? Hoe regelt u dit juridisch?

In het artikel ‘Werknemersparticipatie: getalenteerde werknemers aantrekken én behouden’ namen we u al mee in de verschillende vormen van werknemersparticipatie. U kiest een vorm van werknemersparticipatie op basis van uw beoogde doel. Vervolgens is fiscaal- en juridisch advies bij de implementatie erg belangrijk. Werknemersparticipatie kan op cashbasis en op participatiebasis. We beperken ons nu tot de juridische aspecten bij het deelnemen op participatiebasis (het daadwerkelijk deelnemen in het kapitaal) en gaan hierbij uit van een BV, omdat dit het meest voorkomt. Uiteraard is werknemersparticipatie ook bij andere rechtsvormen mogelijk.

Aandelen(opties)

Uw BV heeft zijn kapitaal verdeeld in aandelen. De aandeelhouders vormen met de Algemene Vergadering (AV) het belangrijkste orgaan van uw vennootschap. Aan de aandelen zijn zowel zeggenschapsrechten als economische rechten (dividend) verbonden. Hoewel u wel wilt dat uw werknemers (meestal een select gezelschap) aandelen kunnen verwerven, wilt u niet altijd dat uw werknemers ook de zeggenschapsrechten krijgen die hieraan verbonden zijn. Dan hebben zij namelijk ook stemrechten in de AV.

Daarnaast moet u aandelen notarieel uitgeven of overdragen. Heeft u een aanzienlijk aantal participerende werknemers waarbij de participaties veel wijzigen, dan kan dit een nadeel zijn.

U kan in plaats van aandelen ook aandelenoptierechten aan uw werknemers verstrekken. U geeft de aandelen dan nog niet echt uit of draagt ze nog niet echt over, maar u geeft u werknemers recht op verkrijging van aandelen tegen een vooraf overeengekomen prijs (uitoefenprijs). Deze rechten verkrijgen uw werknemers onder voorwaarden en bouwen zij bijvoorbeeld gedurende een bepaalde periode op (vestigingsperiode). Een voorwaarde hierbij is dat uw werknemer gedurende die periode in dienst blijft. Vervolgens volgt een periode waarbinnen uw werknemers de opties kunnen uitoefenen door de aandelen tegen de uitoefenprijs te kopen of (bij een verkoop) tegen het verschil tussen de uitoefenprijs en de waarde op het moment van uitoefenen van de opties.

Stemrechtloze aandelen

U kan uw werknemers via stemrechtloze aandelen wel economische rechten toekennen zonder zeggenschapsrechten. Deze mogelijkheid moet wel in de statuten van uw vennootschap staan. Is dit niet het geval, wijzig de statuten dan bij de notaris. Zoals de naam al zegt: stemrechtloze aandelen geven uw werknemers geen stemrecht in de AV. Uw werknemers hebben nog wel recht op dividend en eventuele winst bij verkoop. Houd er wel rekening mee dat aan deze aandelen vergaderrechten zijn verbonden. Houders van deze aandelen hebben dus het recht om de AV bij te wonen en daar ook het woord te voeren. Hierdoor is besluitvorming buiten de AV minder eenvoudig, omdat u daarvoor ook instemming nodig heeft van de houders van stemrechtloze aandelen.

U moet stemrechtloze aandelen ook notarieel uitgeven of overdragen. Dit kan een nadeel zijn bij veel participaties en/of wijzigingen.

Certificaten van aandelen

Met certificering van aandelen geeft u uw werknemers wel de economische rechten (dividend en winst bij verkoop), maar geen zeggenschapsrechten en eventueel ook geen vergaderrechten.

Bij certificering van aandelen richt u een Stichting Administratiekantoor (STAK) op waaraan u aandelen uitgeeft of overdraagt. De STAK is dus de houder van de aandelen met zeggenschapsrechten, de certificaathouders hebben de economische rechten. U kan in de statuten bepalen dat u aan de certificaten geen vergaderrechten toekent. Dit maakt besluitvorming door de AV buiten de vergadering eenvoudiger. U hoeft uw werknemers als certificaathouders niet op te roepen of om instemming te vragen.

De STAK is een stichting die in beginsel maar één orgaan heeft: een bestuur. Bij de oprichting is vaak het bestuur van de BV (of één of meer reeds zittende aandeelhouders) ook het bestuur van de STAK. Zo houden dezelfde personen de touwtjes in handen. In de statuten van de STAK kan u ook voorzien in de opvolging van het bestuur of de manier van opvolging bij belet of ontstentenis.

Een voordeel is dat u certificaten onderhands kan overdragen. Dit is eenvoudiger en goedkoper dan leveringen door middel van notariële akten, zoals bij aandelen. U moet de oprichting van de STAK, de certificering en de administratievoorwaarden wel notarieel vastleggen.

De belangrijkste aandachtspunten

De manier van werknemersparticipatie hangt dus sterk af van uw beoogde doel. Is dit voor een select gezelschap of komen al uw werknemers hiervoor in aanmerking? Bevindt uw onderneming zich in een (op)startfase of niet? Daarna moet u de fiscale gevolgen in kaart brengen, zowel aan werknemers- als aan werkgeverskant. Welke juridische mogelijkheden heeft u bij de fiscale optimalisatie?

Leg ook de verschillende afspraken contractueel goed vast. Denk aan arbeidsrechtelijke voorwaarden, voorwaarden voor deelname, voorwaarden in geval van vervreemding, beëindiging van het dienstverband (good leaver/bad leaver), verplichte verkoop bij overdracht van de onderneming (drag along en tag along), schuldsanering, et cetera.

Houd ook rekening met de (totale) omvang van de participatie. Aandeelhouders of certificaathouders die alleen of gezamenlijk tien procent van het kapitaal vertegenwoordigen, hebben namelijk enquêterecht. Hierdoor kunnen zij bij de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam een verzoek indienen tot het instellen van een onderzoek naar het beleid en gang van zaken.

Heeft u vragen over werknemersparticipatie? Neem contact op met één van onze specialisten.