Hoe kwam mijn negatieve renteswap in box 3 terecht?

'Box 3 is the best place to be' was een veelgehoorde oneliner in 2001 bij de invoering van de nieuwe wet op de inkomstenbelasting. Box 3 was geboren en bij de start direct voorzien van de bijnaam 'pretbox'. In zijn ruim 17-jarige bestaan ging box 3 puberen. Inmiddels is het maar al te vaak geen fiscaal prettig hoekje om in te verblijven. Onberekenbaar gedrag en reacties die u niet verwacht, u kent het wel. Dingen die volstrekt normaal zijn worden opeens raar, vreemd, of om het maar modern te zeggen: gaar. Hoort bij de levensfase, toch?

Het renteswapcontract in eerste instantie niet als schuld aftrekbaar

Vorig jaar had box 3 ook zo'n oprisping. Daarbij ging het om een renteswapcontract. Zo'n derivaat waar zo ongeveer het hele MKB van Nederland nog altijd over in de clinch ligt met het bankwezen. En niet alleen het MKB, ook particulieren leenden ooit van de bank door middel van zo'n cocktail van euribor plus opslag, gemixed met een swapje om onder aan de streep een vaste rente te krijgen. Doordat de euribor-rentevoet sterk is gekelderd, kregen veel renteswaps opeens een sterk negatieve waarde.

Uit eerdere afleveringen van deze themareeks weet u dat schulden in box 3 aftrekbaar zijn. Maar geldt dat ook voor de negatieve waarde van een renteswapcontract? U denkt wellicht dat zo'n negatieve waarde van het swapcontract inderdaad als schuld aftrekbaar is. Nee, zei de belastingdienst. Kijk maar eens goed in de wet wat in box 3 schulden zijn, zo stelde de inspecteur. In dat rijtje staat deze soort niet vermeld. En dus is een swapcontract niet als schuld aftrekbaar. En zo werd iets wat iedere leek heel vanzelfsprekend vond, toch een geschil waar uiteindelijk de Hoge Raad aan te pas kwam.

De renteswap van box 1 naar box 3

De Hoge Raad gaf in zijn arrest een zodanige betekenis aan renteswapcontracten dat daardoor de negatieve waarde van de renteswap wel degelijk als schuld in box 3 meetelt. Een geluk bij een ongeluk voor de belastingplichtige met zo'n renteswap. Deze goede afloop is voor de betreffende particulieren heel erg belangrijk. Want diezelfde Hoge Raad oordeelde in de zomer van 2017 dat negatieve renteswaps die samenhingen met een hypotheeklening voor de eigen woning, niet in box 1 in aftrek mochten worden gebracht. Doordat de Hoge Raad voor deze hypotheekleningen de poort van box 1 dichthield, had de negatieve renteswap nog maar één poortje waardoor hij alsnog in de aftrekbare sfeer kon komen: box 3.

De 'Wie-kent-kwis cavia' die de box 3 poort vond

De ouderen onder ons herinneren zich misschien nog de AVRO Wie-kent-kwis, gepresenteerd door Fred Oster. Daarin werd de door de kandidaten uitgekozen cavia in een bak geplaatst en moest het beestje vervolgens een poortje zoeken om bij een prijs uit te komen (zie bijvoorbeeld dit filmpje op YouTube). Hier is de cavia dus de negatieve renteswap en was het enige poortje met een echte prijs dus 'box 3'. En zowaar, dat poortje werd gevonden. Want als iets in box 1 niet aftrekbaar is, verplaatst de fiscale discussie zich naar (box 2 en) box 3. De fiscale kous op de kop viel zo toch nog mee, met dank aan de Hoge Raad. En het begrip 'schuld' in box 3 is dus uitgebreid met een bijzondere categorie. De fiscale kant van renteswaps voor particulieren is zo weer wat duidelijker geworden.